Polesie lubelskie

Drogi Turysto !

Znajdujesz się w Polsce środkowo-wschodniej, w dorzeczu dwóch rzek: Wieprza i Bugu, w przepięknej krainie jaką jest Polesie Lubelskie. Ten, do niedawna ubogi i zacofany region, kojarzący się wielu osobom ze słowami pieści pt. „Polesia czar”, dziś ma inny charakter. Dzika i nieujarzmiona przyroda, o której mówi ta piękna nostalgiczna, przedwojenna pieśń, pozostała już tylko na wybranych fragmentach. Odznaczają się one nadal niepowtarzalnym pięknem jezior, moczarów i torfowisk, bogactwem rzadkiej interesującej flory i fauny oraz dużym zróżnicowaniem siedlisk i zbiorowisk roślinnych.

Staraniem wielu ludzi najcenniejsze formy przyrody, zarówno ożywionej jak i nieożywionej, w ciągu wielu dziesięcioleci uzyskiwały status prawnej ochrony. Powstawały więc pomniki przyrody, rezerwaty, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Ukoronowaniem tych działań było utworzenie z dniem 1 maja 1990 roku Poleskiego Parku Narodowego, pierwszego w Polsce parku narodowego o charakterze wodno-torfowiskowym.

Zwiedzając naszą krainę przekonasz się, że niezwykle interesującej przyrodzie towarzyszy nie mniej interesująca, barwna historia. Historia jakże często tragiczna, gdyż wiąże się ona niejednokrotnie z ofiarą najcenniejszej wartości, jaką jest życie ludzkie składane w obronie Ojczyzny. Wędrując po naszej krainie natkniesz się również na ślady wybitnych postaci historycznych. To tutaj w Sosnowicy przeżył swój nieszczęśliwy romans Tadeusz Kościuszko. Tutaj na tej ziemi został ranny ksiądz Stanisław Brzóska, jedna z czołowych postaci powstania styczniowego. To w okolicy wsi Wytyczno w październiku 1939 roku rozegrała się jedna z dramatyczniejszych bitew stoczonych przez Wojsko Polskie z Armią Czerwoną. To na tej ziemi lała się krew niewinnych unitów prześladowanych za przekonania religijne. To tylko kilka nielicznych, przytoczonych przykładów. Inne poznasz wędrując po krainie jezior, moczarów i bagien.

Dlatego też Twojej wędrówce po Polesiu, oprócz zachwytu nad pięknem ojczystej przyrody, będzie towarzyszyć, być może, głęboka refleksja nad przeszłością jego terenów oraz hołd składany pamięci tym, którzy oddali swoje życie broniąc słusznej sprawy.

Jeśli Chcesz uciec od miejskiego zgiełku i hałasu – to tu znajdziesz ostoję spokoju, ciszy oraz piękną przyrodę, co pozwoli Ci zregenerować siły byś pełen animuszu mógł wrócić do pracy. Oferta spędzenia czasu w naszej krainie wypływająca z ciągle doskonalącej się sieci gospodarstw agroturystycznych – to idealna odtrutka na stres, pogoń za pieniądzem i kłopoty dnia codziennego, zarówno zawodowe jak i osobiste. Na Polesiu możesz także wypocząć w licznych ośrodkach wypoczynkowych zlokalizowanych nad malowniczymi i jeszcze nieskażonymi jeziorami. Tu można także wypróbować swoje umiejętności wędkarskie i pływackie. Dzika i nieujarzmiona rzeka Bug uznawana jest w naszym regionie za rzekę najbardziej obfitującą w ryby. Jeśli swój pobyt zaplanujesz w lipcu czeka Cię dodatkowa atrakcja. Od kilku lat we Włodawie organizowany jest, trwający kilka dni festiwal pn. „Międzynarodowe Poleskie Lato z Folklorem”. Biorą w nim udział zespoły niemalże z całej kuli ziemskiej. Jest to doskonała okazja do poznania folkloru z różnych regionów świata.

Mamy nadzieję, że przedłożona oferta spędzenia urlopu w tym zakątku Polski jest atrakcyjna. Nie żałuj więc dni spędzonych w naszej krainie, która swym urokiem, ciekawą historią, niepowtarzalnym pięknem oraz wieloma innymi atrakcjami wynagrodzi poświęcony jej czas.

Polesie lubelskie

Poleski Park Narodowy

Park utworzono 1 maja 1990 r. na podstawie rozporządzeinia RM z dnia 10 kwietnia 1990 r. Aktualna powierzchnia Parku wynosi 9647,73 ha. Park ten, to polska miniatura tundry i laso-tundry, obszar o europejskim znaczeniu i nie zmienionym krajobrazie, z dużymi naturalnymi zbiorowiskami roślin torfowiskowych. Szczególne bogactwo florystyczne cechuje rośliny naczyniowe – występuje tutaj ponad 900 gatunków roślin, z czego 170 należy do gatunków rzadkich, 43 gatunki objęte są ochroną ścisłą, a 15 ochroną częściową. Nagromadzenie północnych gatunków roślin nie jest w tej skali nigdzie w Polsce spotykane, a jednoczesna obecność wielu roślin strefy atlantyckiej stwarza jedyną w swoim rodzaju osobliwość na skalę europejską. Z rzadkich roślin północnych wymienić należy: brzozę niską, wierzbę lapońską i borówkolistną, z roślin atlantyckich: trzy gatunki rosiczek, aldrowandę pęcherzykowatą i bagnicę torfową. Równie bogaty jest świat zwierząt. Występuje tutaj ponad 30 gatunków ryb, wiele gatunków płazów i gadów, przy czym osobliwością tego regionu jest Żółw błotny. Najlepiej zbadana i bardzo bogata jest awifauna. Na terenie Parku gnieździ się około 140 gatunków ptaków, wśród nich kilka silnie zagrożonych wyginięciem. Występują tu m.in. cyranka, podgorzałka, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, bielik, kulik wielki, brodziec krwawodzioby i samotny, żuraw, bocian czarny, sowa błotna, wodniczka, podróżniczek, remiz, dziwonia.

Bolko

W pozostałościach pofolwarcznego parku w Nniszowie rośnie 600 letni, najokazalszy w makroregionie dąb szypułkowy „Bolko” – pomnik przyrody. Dąb ma wysokość 53 m, okazałą, rozrośnięgą koronę, a jego obwód wynosi 862 cm. Za pomniki przyrody uznano jeszcze kilka innych drzew rosnączych w parku.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Załucze Stare

Muzeum Poleskiego Parku Narodowego zorganizowane w 1993 roku w miejscowości Załucze Stare (gmina Urszulin). Muzeum posiada trzy działy: ogólny obrazujący charakterystykę Parku, warunki fizjograficzne, budowę geologiczną; etnograficzny ukazujący eksponaty kultury materialnej miejscowej ludności; przyrodniczy prezentujący wyprane gatunki zwierząt i roślin występujących w PPN. W muzeum prowadzone są zajęcia edukacyjne i dydaktyczne.

Poleski Park Krajobrazowy

Powierzchnia Parku 5113 ha, otuliny 16954, utworzony w 1983 roku na terenie gmin: Urszulin, Sosnowica, Stary Brus.
PPK tworzą cztery enklawy rozmieszczone wokół Poleskiego Parku Narodowego. Krajobraz parku to mozaika pól, łąk, torfowisk, wód i lasów. Teren jest na ogół równinny z charakterystycznymi łagodnymi zagłębieniami zajętymi przez torfowiska lub trudno dostępne jeziora. Obszar Parku obfituje w ekosystemy wodne (ok. 15% powierzchni). Znajduje się tu kompleks tzw. stawów bruskich oraz dawne Jezioro Wytyckie, obecnie zbiornik retencyjny. Wypiętrzenie kredowe w południowej enklawie – Guz Woli Wereszczyńskiej – stanowy urozmaicenie tego równinnego krajobrazu. Osobliwością florystyczną Parku jest duże nagromadzenie roślin strefy atlantyckiej. Bardzo bogaty jest również świat zwierząt – szczególnie awifauna.
W Parku znajduje się jeden projektowany rezerwat przyrody – zarastające jeziorko Kahiźa.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Sobiborski Park Krajobrazowy

Powierzchnia Parko ok. 10000 ha, otuliny 9500 ha, utworzony w 1983 roku na terenie gmin: Włodawa, Hańsk, Wola Uhruska.
SPK obejmuje najcenniejsze partie Lasów Sobiborskich z bardzo licznie występującymi torfowiskami i 7 śródleśnymi jeziorami, objętymi ochroną rezerwatową. Dominują tu zróżnicowane siedliska borowe – niemal wszystkie typy borów niżowych oraz brzezina bagienna. W Parku występują wszystkie trzy typy torfowisk. Osobliwością SPK jest żółw błotny, gatunek zagrożony wyginięciem, którego populacja jest największa w Europie Środkowej. Rzeka Tarasienka jest jedynym znanym rzecznym stanowiskiem w Europie strzebli przekopowej – reliktu glacjalnego. Dosyć licznie występują w Parku również wilki i bobry oraz żmije zygzakowate. Bogata jest także awifauna tego obszaru licząca co najmniej 130 gatunków lęgowych. Na terenie Sobiborskiego Parku Krajobrazowego utworzono dotychczas sześć rezerwatów przyrody (Jezioro Orchowe, Magazyn, Żółwiowe Błota, Brudzieniec, Małoziemce oraz Trzy Jeziora).

Cerkiew we Włodawie

Pierwsze wzmianki o Włodawie pochodzą z XIII w. od 1475 roku była to posiadłość Sanguszków. Staraniem Andrzeja Sanguszki, król Zygmunt I nadał Włodawie około 1534 roku prawa miejskie. Miasto posiada szereg cennych zabytków do których należy cerkiew parafialna, prawosławna pw. Narodzenia N.P.M. Pierwotna wzmiankowana w 1564 r. Obecna wzniesiona w latach 1840-42 kosztem Augusta Zamoyskiego. Usytuowana na krawędzi skarpy nadbużańskiej na terenie dawnego cmentarza. Murowana, w typie cerkwi ruskiej, orientowana.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Czworobok we Włodawie

Centralną część miasta stanowi obszerny czworoboczny rynek, którego środek zajmuje tzw. „czworobok” – zespół parterowych, sklepionych „kramnic” z XVIII wieku. Jest to zabytek o rzadko spotykanym rozwiązaniu urbanistyczno-architektonicznym przeznaczonym do celów handlowych.
W tym miejscu Sienkiewicz umiejscowił pojedynek Wołodyjowskiego z Kmicicem.
Zdjęcie przedstawia jedną z dwóch bram przejazdowych na osi wschód-zachód prowadzących na dziedziniec.

Kościół we Włodawie

Kościół Ojców Paulinów pw. św. Ludwika, wzniesiony w latach 1739-80, według projektu architekta Pawła Fontany. Późnobarokowy, typu centralno-podłużnego na rzucie ośmioboku z usytuowanymi od frontu dwiema kwadratowymi wieżami. Wyposażenie kościoła głównie XVIII-wieczne. W pobliżu znajduje się klasztor oo. Paulinów wzniesiony w latach 1711-17 wg projektu architekta Józefa Pioli. Na elewacji tablica upamiętniająca fundatora Ludwika Pacieja datowana na rok 1717.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego

udostępnione zostało zwiedzającym w lipcu 1983 roku. Jego siedzibą jest zabytkowy zespół synagogalny będący jednym z najcenniejszych w Polsce obiektów tego typu. Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego posiada jedną z większych po wschodniej stronie Wisły kolekcję żydowskich wytworów rzemiosła artystycznego oraz przedmiotów kultu religijnego. Muzeum koncentruje swoje zainteresowania naukowo-badawcze oraz wystawiennicze również na tematyce lokalnej kultury ludowej.

Sobibór

W październiku 1993 roku otwarto Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze będące Oddziałem Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego we Włodawie. Mieści sięono w niewielkim budynku położonym na terenie dawnego hitlerowskiego obozu zagłady. Znajdująca się tam ekspozycja przedstawia historię obozu od jego powstania aż do dnia 14 października 1943 roku, kiedy to w wyniku zbrojnego buntu więźniów obóz przestał funkcjonować.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Kościół w Orchówku

Najważniejszym zabytkiem sakralnym w miejscowości Orchówek (gmina Włodawa) jest późnobarokowy kościół poaugustiański, pw. św. Jałmużnika wybudowany z 2-wieżową fasadą w latach 1770-1789, prawdopodobnie według projektu Pawła Fontany. Kościół jest Sanktuarium Maryjnym z Cudownym Obrazem Matki Bożej Pocieszenia. We wsi Orchówek zachowały się także drewniane domy z XIX wieku.

Cerkiew w Uhrusku

Wieś położona na skraju doliny Bubu. W XIII wieku w Uhrusku był gród obronny, cerkiew i klasztor oraz przez krótki okres siedziba biskupstwa prawosławnego. W centrum wsi zlokalizowany jest kościół z 1576-78 roku utrzymany po przebudowie w stylu klasycystycznym.Na wschodnim krańcu wsi ulokowana jest jednonawowa, murowana cerkiew prawosławna (pierwotnie unicka) pobudowana w 1849 r., utrzymana w stylu klasycystyczno-bizantyńskim.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Cerkiew w Sosnowicy

Wieś Sosnowica wzmiankowana w 1446 roku, w XVII-XIX wieku związana z rodem Sosnowskich. We wsi znajduje się kościół parafialny wzniesiony w latach 1790-1804 z dwiema wolnostojącymi dzwonnicami. W pobliżu zespół dworsko-parkowy oraz oficyna z 1783 roku odrestaurowana w 1999 roku. W zachodniej części wsi znajduje się, obecnie nieczynna cerkiew prawosławna z 1891 roku z bogato zdobionymi elewacjami. Z miejscowością Sosnowica wiąże się miłosny epizod z życia Tadeusza Kościuszki.

Cerkiew w Horostycie

W miejscowości Horostyta, gmina Wyryki znajduje się wielokrotnie odnawiana cerkiew prawosławna z 1875 r. jest to dawna cerkiew parafialna greko-katolicka z XVII. Drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana. Bogate yposażenie wnętra, ikonostas późnoklasycystyczny z 1880 roku został przeniesiony z wcześniej istniejącej cerkwi. Obok tradycyjna drewniana dzwonnica zbudowana w 1861 roku został przeniesiony z wcześniej istniejącej cerkwi. Obok tradycyjna drewniana dzwonnica zbudowana w 1861 roku.
Zwiedzanie po uzgodnieniu tel. (082) 59-14-892.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Ołtarz Główny w Hańsku

Kościół parafialny w Hańsku (dawna cerkiew parafialna, prawosławna, później greko-katolicka wzmiankowana od 1564 roku) wyposażony jest w późnobarokowy ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z ok. 1716 roku autorstwa Szymona Słowikowskiego. Przed ołtarzem późnobarokowa balustrada tego samego autora podobnie datowana. Do bogatego wyposażenia należą też XVIII-wieczna barokowo-klasycystyczna chrzcielnica z piaskowca oraz ornaty z I połowy XVIII wieku.

Cerkiew w Hannie

Drewniana cerkiew unicka w Hannie, fundacji Hieronima Floriana Radziwiłła, zbudowana w latach 1739-42, przykład realizacji postanowienia Synodu Zamojskiego (unickiego) z 1720 roku określającego, że wnętrze cerkwi miało być urządzone tak samo, jak w kościołach łacińskich. Obecnie jest to kościół rzymsko-katolicki pw. św. Piotra i Pawła. Obok wznosi się drewniana dzwonnica z 1739 roku i murowana kapliczka z 1791 roku oraz drewniana plebania 1844 roku.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Skansen w Holi

Skansen powstał w 1985 roku, jest placówką prowadzoną społecznie przez Towarzystwo Miłośników Skansenu Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia. W skansenie gromadzone są obiekty budownictwa ludowego: wiatrak „koźlak” z początku XX wieku z Wołoskowoli, chałupa z końca XIX wieku z Wyryk, stodoła z XIX wieku z Okczyna, kapliczka przydrożna z XIX wieku z Wyrik, krzyż z XIX wieku z Holi, piec garncarski, ule „kołody” z XIX wieku, żuraw. Na terenie skansenu znajduje się stanowisko ornitologiczne.
Obok skansenu usytuowana jest cerkiew z 1702 roku wraz z dzwonnicą, które udostępnione są do zwiedzania. Skansen czynny jest od kwietnia do października w godz. 1000-1800 z wyjątkiem poniedziałków.

Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu

o powierzchni ok. 41000, utworzono w 1983 r. na terenie gmin: Sosnowica, Urszulin, Cyców, Stary Brus, Wyryki, Hańsk, miasto Włodawa, Włodawa, Wola Uhruska.
POChK obejmuje znaczną część Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej, łącząc ze sobą zespół obszarów chronionych w rejonie Poleskiego Parku Narodowego z Sobiborskim Parkiem Krajobrazowym oraz Szackim Parkiem Narodowym na Ukrainie. Podstawowym elementem krajobrazu tego obszaru jest rozległa równina z licznymi torfowiskami (m.in. Krowie Bagno, Torfowisko Dubeczyńskie), jeziorami (m.in. Białe Sosnowickie, Uściwierz, Białe Włodawskie) oraz lasami sosnowymi i mieszanymi. POChK spełnia niezwykle ważną funkcję w zachowaniu równowagi stosunków wodnych in klimatycznych regionu. Na tym obszarze znajduje się jeden zatwierdzony rezerwat przyrody („Torfowisko nad Jeziorem Czarnym”) oraz kilka projektowanych rezerwatów przyrody: „Dolina Włodawki”, „Torfowisko Dubeczyńskie”, „Uroczysko Uściwierskie”, „Ciesacin”.

Polesie lubelskie

Polesie lubelskie

Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu

Wschodnia część gminy Hanna o pow. 2595 ha (19% pow.) włączona została w 1990 r. do NOChK. Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych i archeologicznych wydmy piaszczystej porośniętej częściowo roślinnością sucholubną. Wydma kryje dużą ilość krzemionki i ceramiki będącej pozostałością obozowiska z okresu schyłku paleolitu, mezolitu i wczesnego brązu (od IX w. do połowy II w. p.n.e.).

Jezioro Białe

Perłą gminy jest Jezioro Białe położone w miejscowości Okuninka, 7 km od Włodawy. Tereny wokół tego zbiornika stały się centrum wypoczynku i rekreacji. Jezioro ze względu na swoje atrakcyjne położenie jest interesującym subregionem o dużych walorach leczniczych, turystycznych i rekreacyjnych. Zajmuje obszar 106 ha, liczy 1616 m długości i 806 m szerokości a jego długość linii brzegowej wynosi 4262 m. Maksymalna głębokość jeziora sięga 33m. Wody Jeziora Białego mają I klasę czystości. Jezioro ma łatwy dostęp do wody, twarde i piaszczyste dno. Okolice Jeziora Białego są doskonałym miejscem odpoczynku także dzięki bogatej infrastrukturze turystycznej i bazie gastronomiczno-usługowej.

Polesie lubelskie

Bibliografia:

„Polesie Lubeskie”, Opracowanie tekstu : wstęp i przyroda w oparciu o materiały przygotowane przez ZChPK w Chełmie – Marek Sołtys, kultura i architektura – pod red. Marka Bema, informacja turystyczna pod red. Zygmunta Klimczuka. Autorzy fotografii: Olgierd Bielak, Marek Brzozowiec, Zygmunt Klimczuk, Marian Łubkowski, Marek Nasiadka, Andrzej Różycki, Stanisław Turski
Opracowanie graficzne i projekt :Brokat Mat-Paulina Tramecourt, Marek Brzozowiec. Wydawca Brokat Mat , Warszawa 1999